De toekomst van de luchtvaart, COVID-19 en de belofte van duurzaamheid

De luchtvaartindustrie is hard geraakt door de COVID-19-pandemie. De honderd jaar oude sector is bijna volledig stil komen te liggen. Met een streven naar duurzaamheid en ambitieuze doelstellingen voor een netto nul uitstoot blijven veel vragen nog onbeantwoord. Zal de sector herstellen? Hoe zal innovatie eruitzien? Hieronder verkennen we de vele uitdagingen – en kansen – op de weg naar een duurzame toekomst.

Verwacht hier het volgende te leren:
​ Hoe luchtvaartmaatschappijen omgaan met ongekende uitdagingen.
​ Welke nieuwe innovaties we de komende jaren kunnen verwachten.
​ Hoe de sector CO2 terugdringt en hoe Sustainable Aviation Fuel (SAF) onze kijk op de luchtvaart verandert.
​ Hoe overheden de groei van duurzame luchtvaart kunnen faciliteren.

Sinds we De toekomst van de luchtvaart: de volgende 100 jaar publiceerden, is de wereld drastisch veranderd. De COVID-19-pandemie was een harde klap voor het luchtverkeer en vele sectoren zijn de dupe geworden van ‘het nieuwe normaal’. Uit de luchtverkeersstatistieken van IATA blijkt dat de vraag onder passagiers in april 2020 met 94,3% is gedaald vergeleken met een jaar eerder.

Aangespoord door de veranderende realiteit hebben we onze inspanningen vergroot om beter te begrijpen hoe de mondiale luchtvaartindustrie de nieuwe, ongekende uitdagingen van COVID-19 aanpakt, en wat de industrie daarbij doet op het gebied van haar streven naar een netto nul uitstoot in het luchtverkeer.

 
Vliegen alsof het weer 1999 is?

De lucht- en ruimtevaartindustrie is misschien wel de meest innovatieve sector ter wereld. Sinds de commerciële luchtvaart gemeengoed werd in de tweede helft van de 20^e eeuw, is de sector enorm gegroeid. Intussen is er steeds meer aandacht gekomen voor de effecten van de luchtvaart op het milieu. Landen en organisaties hebben grote initiatieven opgezet, zoals CORSIA, het initiatief van de Internationale Burgerluchtvaartorganisatie om de groeiende netto-uitstoot van CO2 van de luchtvaart vanaf 2020 een halt toe te roepen.

De grootste bom sloeg vorig jaar in, zoals blijkt uit het rapport Airline Insights Review 2020 van het luchtvaartkenniscentrum Cirium.

De bevindingen, grimmig maar toch weinig verrassend, toonden aan hoe verwoestend de COVID-19-pandemie is geweest voor de luchtvaartindustrie: 21 jaar wereldwijde groei in passagiersvluchten werd binnen een paar maanden weggevaagd tot een niveau dat we in 1999 voor het laatst zagen.

Het valt niet te ontkennen dat COVID-19 het kortetermijn-landschap van de luchtvaart heeft getransformeerd. Experts achten het onwaarschijnlijk dat de sector de komende jaren volledig zal herstellen.

Het is echter niet allemaal kommer en kwel. Als we kijken naar de positieve aspecten, dan heeft de pandemie zowel de sector als reizigers gedwongen zich te focussen op wat echt belangrijk is.

Tegenslagen brengen ook kansen met zich mee. De luchtvaartindustrie, net als vele andere industrieën, laat zien dat organisaties die innoveren, creatief denken en technologie goed weten in te zetten, uiteindelijk zelfs de meest onoverkomelijke uitdagingen kunnen overwinnen.

Door reeds beschikbare technologieën en grondstoffen in te zetten kan de sector inspanningen om te voldoen aan emissie- en duurzaamheidsdoelstellingen versnellen.

 
Innovatie is altijd veerkrachtig

De luchtvaartindustrie staat bekend om haar veerkrachtigheid. Luchtvaartmaatschappijen hebben zich altijd snel aangepast aan verschillende vereisten, leveranciers introduceren nieuwe oplossingen om passagiers te beschermen en luchthavens investeren in biometrische technologieën zoals gezichtsherkenning om contactloze passagiersreizen mogelijk te maken. Zo heeft Safran, een leverancier van vliegtuigstoelen, sinds COVID-19 haar portfolio uitgebreid met onder andere beklede scheidingswanden, contactloze deuroplossingen en pedalen om de leuning te verstellen. En het initiatief “Project Blue Sky” van de Japanse vliegtuigleverancier Jamco bestaat uit scheidingswanden voor cabines, handsfree toiletbrillen en afvalcontainers.

Naast deze passagiersgerichte innovaties laten cijfers van vliegtuigbouwer Airbus voor het jaar 2020 zien dat de luchtvaartindustrie zich niet zomaar uit het veld laat slaan. Hoewel het er 34% minder waren dan in 2019, lukte het het bedrijf toch om 566 commerciële toestellen te leveren en honderden bestellingen voor nieuwe toestellen binnen te halen. In september maakte Airbus drie concepten bekend voor de eerste emissieloze commerciële toestellen die al in 2035 op de markt zouden kunnen komen.

Ook op het gebied van utopisch ogende uitvindingen zoals vliegende taxi’s wordt vooruitgang geboekt. Lilium, de in München gevestigde ontwikkelaar van verticaal opstijgende en landende straalvliegtuigen, breidt uit met de opening van hun eerste vestiging in de VS en verwacht dat de toestellen in 2025 volledig operationeel en beschikbaar zullen zijn.

Dan is er nog de disruptieve innovatie van de dochteronderneming van vliegtuigbouwer Embraer, EmbraerX. In december kondigden zij aan dat ze een nieuw concept voor de luchttaximarkt hebben ontwikkeld, samen met de dienstverlener voor burgerluchtvaartnavigatie in Australië.

Hoe zit het met netto nul uitstoot?

Grote sprongen in de technologie gaan vaak gepaard met de behoefte aan meer aandacht voor duurzaamheid. Zoals vooraanstaand luchtvaartexpert John Strickland aangaf: “Een van de grootste uitdagingen zal zijn om de invloed van de luchtvaart op het milieu aan te pakken.”

Maar heeft de sector de milieudoelstellingen laten varen vanwege de pandemie?

Nee, zeker niet. Duurzaamheid staat nog steeds hoog op de agenda van zowel luchtvaartmaatschappijen als leveranciers.

Sebastian Mikosz, Senior Vice President Member External Relations van IATA, stelt dat de sector proactief blijft op het gebied van duurzaamheid.

“We hebben al ruim tien jaar ambitieuze doelstellingen voor koolstofreductie. En ondanks de grootste crisis in de geschiedenis van de industrie, is onze inzet om deze doelstellingen te halen onveranderd. We laten ons niet afleiden van ons doel om de CO2-uitstoot tegen 2050 te halveren vergeleken met het niveau van 2005.”

Sustainable aviation fuel (SAF) blijft een cruciaal onderdeel van de duurzaamheidsstrategie van IATA. In 2020 kwam het bericht dat de mijlpaal van 300.000 vluchten op SAF-brandstof was bereikt.

“Ondanks de financiële klappen van de pandemie, zijn er geen aanwijzingen dat luchtvaartmaatschappijen hun beloftes over het gebruik van SAF hebben losgelaten. SAF bestaat al en we weten dat het werkt. Het belangrijkste is om meer te investeren in de capaciteit. In 2021 zal de productie van SAF toenemen, maar overheden moeten producenten nog altijd stimuleren om meer te maken,” zegt Mikosz.

En hoe kunnen reizigers helpen het gebruik van SAF te vergroten? Een voor de hand liggend antwoord is om de kosten van duurzame vliegtuigbrandstof door te berekenen in de ticketprijzen. Op die manier zouden passagiers de verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen uitstoot.

 
Verandering ondersteunen en volhouden

Hoewel levensvatbare, duurzame oplossingen voor een groot deel uit het bedrijfsleven moeten komen, kunnen overheden en internationale organisaties een grote bijdrage leveren aan het faciliteren en opschalen van de productie. Er zijn bindende doelstellingen voor emissiereductie nodig, want compensatie is niet langer voldoende.

De Europese Commissie heeft het voortouw genomen met de lancering van haar eigen Strategie voor duurzame en slimme mobiliteit. Hiermee worden fundamentele hervormingen binnen het transportsysteem mogelijk en kan er beleid worden geïntroduceerd om de vraag naar SAF te stimuleren.

“Velen zullen zich afvragen of nu het juiste moment is. De crisis heeft immers een vernietigende impact op de luchtvaartsector, die ongetwijfeld een van de grootste slachtoffers is”, aldus de Eurocommissaris van Transport, Adina Vălean.

De Europese Unie heeft een duidelijke rol in het creëren van een markt voor SAF. Wanneer deze wordt gecreëerd via beleidsmaatregelen, zullen investeringen in productiecapaciteit volgen.

Nu de tijd voor wederopbouw is gekomen, moeten we volgens Vălean het wederopbouwproces zien als een kans voor verandering – een verandering die de Europese industrie in meerdere waardeketens kansen biedt om te moderniseren, goede banen te scheppen, nieuwe producten en diensten te ontwikkelen en om wereldwijd voorop te lopen.

 
Laat een crisis nooit verloren gaan

De afgelopen jaren hebben we verschillende nieuwe initiatieven gezien op het gebied van CO2-vermindering in de internationale luchtvaart.

Volgens vicedirecteur Jan Hupe van de ICAO, de burgerluchtvaartorganisatie van de VN, is er een groot aantal initiatieven geïntroduceerd dat gericht is op het CO2-neutraal maken van de internationale luchtvaart. In september sprak de ICAO over hun ambitieuze plannen met bijna 100 stakeholders.

De ICAO heeft in november ook de Aviation Green Recovery Seminar georganiseerd om mogelijke routes voor een koolstofarme luchtvaart te verkennen en te laten zien hoe de luchtvaart andere sectoren kan ondersteunen om hun CO2-uitstoot te verminderen en de klimaatcrisis het hoofd te bieden.

Duurzame vliegtuigbrandstof is onderdeel van de maatregelen van de ICAO.

In 2020 tekenden Alaska Airlines, American Airlines, JetBlue Airways en All Nippon Airways alle overeenkomsten met Neste voor de levering van SAF. Doug Parker, Chairman en CEO van American Airlines, legt uit hoe de luchtvaartmaatschappij toewerkt naar haar doel om in 2050 netto nul CO2-uitstoot te halen.

“Als gevolg van COVID-19 nemen we nóg sneller afscheid van oudere, minder zuinige toestellen. Het versnellen van de commerciële beschikbaarheid en het gebruik van SAF, dat de broeikasgasemissies tijdens de levenscyclus tot 80% kan verminderen in vergelijking met conventionele vliegtuigbrandstof, is een ander cruciaal onderdeel van ons koolstofreductietraject voor de lange termijn. We hebben afgesproken om de komende drie jaar 34 miljoen liter SAF aan te schaffen en tegelijkertijd werken we eraan om onze activiteiten brandstofefficiënter te maken."

 
Sustainable aviation fuel (SAF) loopt voorop

Sami Jauhiainen, Vice President Business Development van Neste’s Renewable Aviation, verwacht grote veranderingen, met name op de SAF-markt.

“Op de korte termijn zit er veel potentie in het gebruik van SAF om de uitstoot terug te dringen door gebruik te maken van technologieën en grondstoffen die reeds beschikbaar zijn. We verwachten dat in 2030 10% van alle gebruikte vliegtuigbrandstof op de wereld SAF kan zijn.”

Om dit potentieel verder te vergroten is het volgens Jauhiainen van belang dat we nieuwe technologieën sneller toepassen.

“Ik denk dat we in de komende 5 tot 10 jaar nieuwe technologieën zullen zien die gebruikmaken van bijvoorbeeld vast stedelijk afval en cellulosehoudende grondstoffen. Daarnaast verwacht ik dat we binnen tien jaar de commercialisering van power-to-liquid-technologie zullen zien, wat verder zal bijdragen aan de potentiële groei van duurzame vliegtuigbrandstoffen.”

Ondanks de uitdagingen heeft Neste een druk jaar achter de rug. Het bedrijf heeft nieuwe overeenkomsten getekend met Air bp en Shell om het wereldwijde aanbod van SAF te vergroten.

Bovendien heeft Finnair in 2020 een overeenkomst met Neste getekend om geleidelijk en aanzienlijk haar gebruik van SAF te vergroten. Anne Larilahti, VP Sustainability van Finnair, zegt dat SAF een belangrijk onderdeel is van de Finnair-strategie die nodig is om hun toekomstige CO2-neutraliteitsdoelstellingen te behalen.

“Bovenaan de duurzaamheidsagenda van Finnair staat het vinden van manieren om ons huidige brandstofverbruik aanzienlijk terug te dringen – bijvoorbeeld door toestellen lichter te maken, efficiënter te vliegen en directere routes te plannen. We zijn ons er echter van bewust dat SAF net zo essentieel is voor het bereiken van onze toekomstige CO2-neutraliteitsdoelstellingen.”

Finnair vliegt momenteel met een bezetting van 15% als gevolg van de pandemie, maar zegt te verwachten dat de vraag naar vluchten zal terugkomen naarmate meer landen hun reisbeperkingen versoepelen.

“Naast het zelf aanschaffen van SAF, bieden we onze klanten de mogelijkheid om meer SAF te ‘kopen’ om de milieu-impact van hun reis te compenseren.”

Neste is ook aan het innoveren.

Jauhiainen zegt dat Neste voor de lange termijn bouwt aan de duurzame luchtvaart. COVID-19 heeft weinig effect op die langetermijnstrategie.

“We blijven de toeleveringsketens verder ontwikkelen en zetten in op initiatieven om SAF-productie te laten groeien terwijl de markt zich herstelt.”

Daarnaast heeft Neste het afgelopen jaar actief samengewerkt met de luchtvaartindustrie en overheden om te helpen bij de vormgeving van het beleid en de regelgevingskaders die nodig zijn om de productie van SAF op te voeren.

“We zijn actief betrokken bij de Clean Skies for Tomorrow-coalitie, gecoördineerd door het World Economic Forum,” vertelt Jauhiainen. Jauhiainen wijst er op dat Neste een van de vijftien luchtvaart-stakeholders was die een beleidsverklaring ondertekenden waarin de Europese Commissie en het Verenigd Koninkrijk worden opgeroepen om een Europabreed bijmengmandaat voor SAF in 2021 in te voeren, waarbij de streefniveaus tot 2050 geleidelijk worden verhoogd en ambitieus, maar realistisch zijn.

Ook heeft Neste onlangs overeenkomsten gesloten met luchtvaartmaatschappijen in de VS en Azië voor de levering van duurzame vliegtuigbrandstof.

“De luchtvaart is een wereldwijde industrie en klimaatverandering is een wereldwijd probleem. Het gebruik van SAF helpt de sector om haar uitstoot van broeikasgassen en de niet aan CO2 gerelateerde effecten terug te dringen. We hebben vooroplopende landen en regio’s nodig die als voorbeeld kunnen dienen voor anderen door over te stappen op duurzame vliegtuigbrandstof.”

 
Verandering is haalbaar

Hoewel veranderingen tijd en moeite kosten, beginnen de toekomstperspectieven voor de luchtvaartindustrie vorm te krijgen en is er veel reden tot optimisme. Overheden en de luchtvaartsector hebben de mogelijkheid gebruik te kunnen maken van bestaande technologieën, zoals duurzame vliegtuigbrandstof (SAF), om de weg vrij te maken voor een volledig CO2-vrije luchtvaartsector met een netto nul uitstoot.

Om deze grotendeels haalbare, maar uitdagende doelstellingen te realiseren, moeten overheden, het bedrijfsleven en instellingen samenwerken om de omstandigheden te creëren waarin nieuwe oplossingen snel kunnen worden ingezet. Zo kunnen we sneller en sterker uit de pandemie komen en tegelijkertijd een traditie van duurzaamheid neerzetten die toekomstige generaties ten goede zal komen.